Bijen

Waarom bijen cruciaal zijn.

Bijen vliegen van bloem naar bloem. Aan hun lijf blijft stuifmeel plakken en dat brengen ze mee naar de volgende bloem.
Zo helpen ze bomen en planten om vruchten te maken en wilde planten kunnen zich voortplanten.
Daarom krijgen we appels, kersen, bessen en ook groentes zoals courgette en tuinbonen.

In Nederland leven ongeveer 360 soorten bijen. De honingbij is er maar één; de meeste zijn wilde bijen.

Met veel bijen gaat het niet goed: meer dan de helft heeft het moeilijk.
Bloemen in tuinen, op balkons en in bermen helpen enorm.
Let op bij het woord “bijvriendelijk”: dat betekent meestal alleen dat bijen de bloemen lekker vinden. Het zegt niets over gif.
Een plant kan “bijvriendelijk” heten en tóch met bestrijdingsmiddelen zijn gekweekt.
Koop daarom onbespoten of biologische planten en bomen.
Vraag in het tuincentrum: “Zijn deze planten onbespoten?” Zo help je de bij écht, zonder haar per ongeluk te vergiftigen.

Het harde leven van een bij (hedendaagse bedreigingen in NL)

• Minder leefgebied: veel groen verdwijnt of wordt strak gemaaid. Daardoor zijn er minder bloemen en plekjes om te nestelen (open zand, holle stengels en kleine gaatjes in hout of muren).
• Veel van één gewas: grote akkers bloeien kort en tegelijk. Daarna is er wekenlang weinig te eten.
• Bestrijdingsmiddelen: bijen kunnen er sloom of in de war van raken, worden sneller ziek én gaan er ook aan dood.
• Ziekten en de varroamijt: die verzwakken het volk en kunnen virussen meegeven.
• Klimaat: hete, droge periodes of natte lentes; dan bloeien bloemen net te vroeg of te laat voor de bijen.
• Nieuwe soorten van buitenaf (zoals de Aziatische hoornaar): die horen hier niet thuis en geven extra druk door concurrentie of roof.

Wat als we het laten versloffen? Minder bijen betekent minder bestuiving.
Daardoor verschijnen er minder bloemen en worden er minder vruchten en zaadjes gemaakt.
Door minder voedsel blijven insecten weg en hebben vogels minder te eten — zo valt het ene na het andere om, als dominosteentjes.
Buiten wordt het kleurlozer en kaler: velden bloeien korter, er is minder gezoem en minder vogelgezang.
Thuis merk je het ook: oogsten schommelen, producten worden schaarser en duurder, het aanbod krimpt.
En omdat de natuur al onder druk staat door stikstof, droogte en versnippering, gaat die achteruitgang extra snel.

Bron: WUR; Bestuivers.nl.

Wat is een bijenzwerm?

Indrukwekkend dat ten eerste, maar zachtaardig.
Een zwerm is de “verhuisstand” van een volk: de bijen klonteren tijdelijk samen rond de koningin terwijl verkenners een nieuw huis zoeken. Niet storen, niet zelf bestrijden; een imker kan de zwerm veilig weghalen.

Vlak vóór het zwermen vullen werksterbijen hun honingmaag met voedsel uit de kast. Dat is hun reisvoorraad én grondstof voor wasbouw op de nieuwe plek.
Het bij-effect: met een volle buik is het buigen van het achterlijf (nodig om te steken) lastiger, en er is geen broednest om te verdedigen.
Daarom is een zwerm doorgaans opvallend zachtaardig.

Zwermpreventie betekent dat je een bijenvolk op tijd genoeg plek geeft in de kast, bijvoorbeeld door extra ramen te plaatsen zodat het niet te vol wordt.
Je werkt ook met jonge koninginnen: die blijven meestal beter in het volk en zwermen minder snel.
En de imker controleert regelmatig in het seizoen, zodat je op tijd kunt ingrijpen.

Toch kan een sterk en gezond volk soms zwermen — vooral bij warm, zonnig weer en in periodes waarin heel veel bloeit (dan is er opeens heel veel nectar en groeit het volk snel), of als er te weinig ruimte is.
Goede hygiëne en het aanpakken van varroa (een parasitaire mijt die bijen verzwakt) horen er ook bij.
Een fit en ruimzittend volk is rustiger en minder snel geneigd om te zwermen.

Aziatische hoornaar vs Europese hoornaar

De Aziatische hoornaar (Vespa velutina, ook wel “geelpoothoornaar”) is een invasieve wesp die jaagt op honingbijen en andere insecten. Hij is kleiner dan de Europese hoornaar (Vespa crabro), maar groter dan een “gewone” limonadewesp.

Snel herkennen (simpele checklist)

• Donkere borst (thorax) — egaal donker/zwart (velutina).
• Oranje/gele band op 4e achterlijfssegment — duidelijke “ring”.
• Gele pootpunten — de uiteinden van de poten zijn geel (“geelpoothoornaar”).
• Formaat — kleiner dan Europese hoornaar, groter dan limonadewesp.
• Europese hoornaar — meer rood/geel patroon, géén egale zwarte borst.

Wat te doen bij een waarneming?

Maak een foto (veilig en op afstand), noteer de locatie en meld via waarneming.nl. De NVWA gebruikt die meldingen om nesten op te sporen en te bestrijden. Nesten niet zelf aanpakken!

Download identificatieblad (PDF)

Waarom is dit belangrijk in NL?

• Druk op bijen & biodiversiteit — Aziatische hoornaar jaagt op bijen en andere insecten, vaak bij kasten of bloemrijke plekken.
• Effect op teelten — minder bestuivers én directe vraat aan zoet/rijp fruit (druiven, appels, peren) kunnen oogst schaden.
• Verspreiding — inmiddels ook in Groningen gemeld; snelle opsporing en nestverwijdering remt uitbreiding.

Bron: NVWA; Provincie Groningen; WUR.

Producten van de bij — feitelijk, smaak & gebruik

Honing is natuurlijk heel lekker maar wist u ook dat...

• Weinig water & zuur — In honing zit bijna geen water en hij is van nature wat zuur (ongeveer pH 3–4). Daardoor kunnen veel bacteriën niet goed groeien.
• Bij verdunnen ontstaat “schoonmaak-kracht” — Meng je honing met een beetje water, dan gaat een natuurlijk enzym werken en maakt het een beetje waterstofperoxide aan. Dat helpt ongewenste bacteriën te remmen.
• Hoest bij kinderen — er is beperkt maar aanwezig bewijs voor nachtelijke hoestverlichting; het is geen medicijn en geen vervanging van zorg.
• Let op — honing kristalliseert van nature; maak weer vloeibaar door au-bain-marie maximaal ~40 °C te verwarmen (hoger kan enzymatische eigenschappen verminderen). Geef geen honing aan kinderen jonger dan 1 jaar (botulisme-risico).
• Rijkere smaak dan suiker — bloemig/kruidig/notig; je voegt smaak én zoet toe.
• Keukenideeën — swirl door yoghurt/kwark, honing-mosterddressing, drizzle over kaas of pizza, bakken (deel suiker vervangen).

Bijenwas

• Smeltpunt ~62–65 °C — stevige, gelijkmatige verbranding.
• Bijenwaskaarsen — warme gloed en subtiele honinggeur; bij juiste lontlengte en buiten de tocht minimale rook/roet en geen zwarte walm.
• Toepassingen — bijvoorbeeld een beschermende wax voor hout en leer, simpele cosmetica (zoals lipbalsem) en boetseren/modelleerwerk.

Propolis, koninginnegelei & pollen

• Chemie bekend — o.a. harsen, flavonoïden, vetzuren en eiwitten; klinisch bewijs wisselend, dus geen gezondheidsclaims.
• Ambacht & toepassing — propolis als grondstof/tinctuur; pollen als kleurrijke topping; koninginnegelei is een nicheproduct.
• Allergie-alert — vooral bij propolis/pollen mogelijk; bij twijfel eerst voorzichtig testen of vermijden.

Bron: WUR; EFSA/RIVM (claim-kaders). Geen medische claims.

Waarom BuzzBij een voedselbos begint.

Bijen laten zien hoe de natuur samenwerkt. Ze hebben het hele jaar door bloemen nodig voor nectar en stuifmeel.
Juist die afwisseling raakt kwijt: minder leefgebied, gif, droogte. Daarom willen we bouwen aan een plek waar alles elkaar helpt.

Een voedselbos is zo’n plek: bomen, struiken en kruiden die op verschillende momenten bloeien en oogst geven.
Dat betekent het hele seizoen eten voor bijen, vlinders en vogels — en later ook fruit, noten en kruiden voor mensen.
De bodem herstelt, er komt meer leven terug en het wordt een veerkrachtig landschap.

Dit is de logische volgende stap voor BuzzBij: goed voor de bijen, goed voor de natuur, en leerzaam voor iedereen die mee wil doen. Lees verder op de pagina over ons voedselbos.